مسعود بهبهانی نیا؛ نویسنده سریال «کیمیا» درخصوص این سریال با آی‌فیلم به گفتگو پرداخت.
سریال کیمیا به عنوان نخستین سریال طولانی در تلویزیون شناخته می شود که در زمان پخش خود با حاشیه ها و بازتاب های زیادی همراه بود. این شب ها شاهد بازپخش آن از شبکه آی فیلم هستیم و فرصتی دوباره تا این قصه پر فراز و نشیب را به تماشا بنشینیم که قصه آن پیش از انقلاب شروع می شود و تا بعد از جنگ تحمیلی ادامه دارد.
قطعا نگارش متن این قصه پر اتفاق و رویداد کار دشواری است. تعدد و تنوع اتفاقات و شخصیت ها در این سریال تجربه ویژه ای بود که مسعود بهبهانی نیا در گفتگو با آی فیلم درباره آن می گوید:
«کیمیا» اولین سریال بلند و 110 قسمتی بود که در تلویزیون تجربه شد و به نظر می رسد فرایند نگارش آن با سریال های روتین 20 یا 30 قسمتی متفاوت باشد. نوشتن این فیلمنامه چه ویژگی ها و تفاوتی داشت و نگارش آن چقدر طول کشید؟
البته من در تجربه های قبلی مثلا در «ترانه مادری» یا «فاصله ها» که نزدیک 45 قسمت بود و سریال «نرگس» که 90 قستی بود به نوعی نگارش طولانی را تجربه کرده بودم و به تدریج برای کارهای بلند و طولانی خیز برداشتم. ضمن اینکه نگاه به سریال سازی در جهان امروز که به سمت سریال های طولانی پیش می رود هم انگیزه ای بود که ما هم در ایران چنین تجربه ای داشته باشیم. البته ما بدون زیرساخت های لازم برای آثار بلند مثلا کارگاه های گروهی که برای بخش های مختلف از جمله نگارش فیلمنامه وجود دارد، به نوشتن متن دست زدیم و در واقع نگارش بیشتر فردی بوده است. هر چند من در نگارش کیمیا تیم تشکیل دادم و دو تن از هنرجویان را که علاقمند به این حوزه بودند با خودم همراه کردم که خیلی به من کمک کردند. قطعا در آثار طولانی مثل کیمیا، حفظ راکورد قصه و شخصیت ها خیلی سخت تر می شود و ما مجبور شدیم جداولی را طراحی کنیم که بخش های مختلف و دوره های زمانی گوناگون را در نسبت با قصه و شخصیت هایش در یک وضعیت منطقی قرار دهیم و اصلاحات لازم برای حفظ راکورد و منطق دراماتیک رخدادها را حفظ کنیم. همه اینها در فرصت و زمانی که من برای نگارش داشتم یعنی 3 سال باید صورت می گرفت. زمانی که تولید شروع شد همزمان با تولید و به دلایل مختلف ازجمله پیشنهاد کارگردان یا ارتباطی که با بازیگر پیدا کردم و نظراتی که می دانند یا برخی مقتضیات و شرایط تولید، تغییرات را لحظه ای یا در جریان تولید انجام می دادم و در واقع بازنویسی همزمان با تولید را هم در نگارش فیلمنامه تجربه کردیم. به هر حال با توجه به اینکه ما تیم نویسندگان نداشتیم، نگارش این فیلمنامه بلند با توجه به تعدد و توع رخدادها و شخصیت ها کار خیلی سختی بود.
در نهایت آیا آنچه را که در قاب می بینیم، همان چیزی بود که شما روی کاغذ ترسیم کرده بودید و در واقع آیا روایت تصویری قصه، رضایت شما را به عنوان نویسنده اثر تامین کرد؟
بله. خوشبختانه بنیاد و ساختار اصلی قصه همان بود که نوشته شده بود. البته همیشه نویسندگان انتظار دارند یا پیش بینی می کنند که وقتی تیم تولید مثل کارگردان و بازیگر وفیلمبردار وارد کار می شوند یک چیزهایی را با خود بیاورند که به متن اضافه کنند و غنای بیشتری به کار بدهند. اینجا دیگر دست نویسنده بسته است. حتی در برخی جاها گاهی نویسنده در مرحله تولید ممکن است مزاحم هم تلقی شود. مسئله این است که کار نمایش یک کار جمعی است و صرفا متکی به نظرات نویسنده یا کارگردان نیست. متن بخشی از کار است و مجموعه عوامل مختلف در خلق یک اثر تاثیر می گذارند و بر این اساس من نویسنده نمی توانم انتظار داشته باشم نتیجه کار عینا همان چیزی باشد که من در ذهنم یا روی کاغذ طراحی کردم. مثلا اگر چهره پرداز در گریم یک بازیگر و شخصیت دچار اشتباه شود به کل کار لطمه می خورد و ممکن است مخاطب اشکال را در نگارش فیلمنامه بداند. ما چند گاف اینجوری در کیمیا داشتیم که تاثیرات بد آن متوجه فیلمنامه شده و برخی آن را به ضعف نویسنده نسبت دادند. در حالی که این به اشکالات فیلمنامه ای مربوط نبود.
مهم ترین گافی هم که در ارتباط با سریال مطرح شد، گریم شخصیت کیمیا و بر چهره مهراوه شریفی نیا بود. نظر شما در این باره چیست؟
حالا سال ها از این قضیه گذشته اما دلایل گوناگونی در این امر دخیل است مثلا بازیگر ممکن است به دلیل جنس بد مواد گریم که مثلا جنس چینی است و کیفیت خوبی ندارد و ممکن است به پوستش آسیب بزند، گریم سنگین را برنمی تابد یا ممکن است گریمور مواد با کیفیت لازم در اختیارش نباشد و مواردی اینچنین که دست به دست هم می دهد و یک ضعف و ایرادی در کار به وجودمی آورد که به کلیت اثر از جمله قصه و متن آن لطمه می زند. به همین دلیل شاهد بودیم که در فصل سوم قصه که با گریم کیمیا مواجه شدیم، مخاطبان سریال نسبت به فصل های قبل تر کمی کاهش پیدا کرد.
آقای بهبهانی نیا شما به عنوان فیلمنامه نویس سر صحنه هم حضور داشتید یا صرفا متن ها را می نوشتید؟
من سر صحنه می رفتم. البته هفت ماهی را گروه تولید در آبادان و خرمشهر مستقر بودند که هر دو هفته یک بار به آنها سر می زدم اما تهران که بودند اغلب سرصحنه حضور داشتم که در تعامل با کارگردان و بازیگران در درک شخصیت ها و موقعیت ها بسیار موثر و راهگشا بود. ضمن اینکه به خود من هم کمک می کرد تا اشکالات احتمالی متن را با توجه به مقتضیات اجرا اصلاح کنم.
آیا در زمان نگارش سریال کیمیا، بازیگر خاصی برای شخصیت هایی که خلق می کردید در ذهنتان بود که به کارگردان پیشنهاد بدهید؟ یا مثلا یک شخصیت را با ویژگی های بازیگری که برای آن نقش مناسب می دانستید، ترسیم کنید؟
می توانم بگویم که همیشه این اتفاق می افتد. نه فقط در سریال کیمیا که در کارهایی قبلی که مسئولیت نگارش آن با من بود هم این تجربه را داشتم. در واقع ما به بازیگرانی که در کارهای قبلی با آنها همکاری داشتیم یا آنها و توانایی هایشان را می شناسیم فکر می کنیم اما گاهی موانعی هم در این زمینه وجود دارد. شاید من به کارگردان بازیگری را که به نظرم مناسب با نقشی که نوشته ام می دانم معرفی کنم اما آن بازیگر سر کار دیگری باشد یا مثلا بیمار یا در سفر باشد و فرصت همکاری با سریال را پیدا نکند. گاهی هم به لحاظ عدد و رقم دستمزدها ممکن است یک بازیگر با تهیه کننده به توافق نرسد. به نظرم تهیه کننده ها و کارگردان ها باید به نویسنده اجازه دهند در انتخاب بازیگران دست کم مشاوره و نظر بدهد یا حداقل درباره شخصیت های اصلی قصه از فیلمنامه نویس هم مشورت بگیرند. به نظرم فیلمنامه نویسی که شناخت نسبی از سینما و بازیگرانش دارد، یکی از بهترین گزینه ها برای انتخاب بازیگر است چون شناخت بهتری از شخصیت های قصه دارد.
مثلا نظر شما درباره مهرآوه شریفی نیا برای ایفای نقش کیمیا مثبت بود؟
البته گزینه های دیگر هم پیشنهاد شده بود که به دلایلی نشد، اما من به دلیل حضور یک مادر و دختر واقعی در نقش مادر و دختر موافق بودم و به نظرم انتخاب درستی بود.
بیشتر بخوانید
معرفی کارگردان سریال‌های مناسبتی
آیا فرخ موفق می‌شود؟
سینما رکس در آتش سوخت
(مصاحبه کننده: سید رضا صائمی برای وب‌سایت آی‌فیلم)
/ه خ
